Basiretli Tacir İlkesi Ve Basiretli Tacir Gibi Davranma Yükümlülüğü

BASİRETLİ TACİR GİBİ HAREKET ETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ NEDİR ?

Basiretli iş adamı gibi hareket etme yükümlülüğü Türk Ticaret Kanunu Madde 18/2’de ‘’Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.’’ şeklinde düzenlenen ve her tacire yüklenen bir yükümlülüktür.

Buna göre her tacir, ticari faaliyetlerinin tümünde ileriyi düşünerek, sağ duyulu davranmak zorundadır. Örneğin ; ülkesinin siyasi atmosferini düşünmek , ithalat ihracat yasaklarını ön görebilmek, ham madde de oluşabilecek sorunları tespit etmek hatta iklim koşullarını ve salgın hastalıkları dahi ön görerek işlerini organize etmekle yükümlüdür.

Yargıtay’a göre Basiretli Tacir gibi hareket etmek; bugünün ve geleceğin piyasa durumunu tacirin işlemi yaptığı sırada göz önünde tutmasıdır. Yani burada tacirden beklenen olağanüstü bir beceri ve öngörü değil, objektif olarak kendi sektöründe faaliyet gösteren sıradan herhangi bir tacirin nasıl hareket etmesi gerekiyorsa kendisinin de o şekilde hareket etmesidir.

Basiretli Tacir’in nasıl hareket etmesi gerektiği Türk Ticaret Kanunu’ndan değil tacirin ticari hayatından ve ticari teammüllerden anlaşılması gereken bir olgudur. Örneğin; basiretli tacirden beklenen ticari faaliyetine uygulanacak kanun ve kuralları bilmesidir, bu durum kanunda açıkça yazmaz ancak ticari hayatın ve basiretli olmanın doğal bir sonucu olarak kabul edilmesi gerekir. Bu durumda da tacirin kanun maddesini bilmediğinden bahisle yapacağı herhangi bir itiraz bu ilke nedeniyle kabul görmeyecektir.

Yalnız Basiretli Tacir gibi hareket etmenin özel bir hali Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre sözleşmelere konan cezai şartın fahiş olması durumunda tacir olmayanlar mahkemeye başvurarak hakimden cezai şart miktarının indirilmesini talep edebilirken tacirlerin böyle bir imkanı yoktur. Çünkü onların Basiretli Tacir gibi hareket ederek cezai şartın her türlü sonucunu önceden tahlil edebiliyor olması gerektiği kabul edilir.

Basiretli Tacir gibi davranma yükümlülüğü tacirin ticari işleriyle sınırlı olup tacirlerin, ticari iş olarak kabul edilmeyen şahsi işlerinde bu yükümlülüğe tabi olarak davranma zorunlukları yoktur.