İŞ KAZASI VE TAZMİNAT DAVALARI

İş kazası tazminat davası; bir işverenin işyerinde çalışan işçinin iş ilişkisi nedeniyle yaralanması veya ölmesi durumunda, işçiye  veya yakınlarına karşı  sorumlu olan işveren aleyhine  açılan  maddi ve manevi tazminat davasıdır. İş kazası tazminat davası, hem asıl işverene hem de tüm alt işverenlere karşı açılabilir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası  Kanunu’n 13. üncü maddesinde İş kazası  tanımlanmıştır.

İş kazası;

  1.  Sigortalının işyerinde bulunması esnasında,
  2.  İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
  3.  Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
  4.  Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
  5.  Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, kaza olayının meydana gelmesi halinde iş kazası sayılmaktadı

Ayrıca bir olayın iş kazası sayılabilmesi için; işçinin  sigortalı olması, bir kazanın meydana gelmesi, kaza ile sonuç arasında  bir illiyet bağının bulunması, kaza sonucu işçinin bedenen veya ruhen bu kazadan etkilenmesi  ve tüm bu unsurların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir.

 

İŞ KAZASI NEDENİYLE AÇILACABİLECEK DAVALAR

  • Maddi ve Manevi Tazminat Davası
  • Ceza Davası
  • SGK tarafından açılacak Rücu Davası

 

İş Kazası Bildirimi Süreleri

İş Kazasının SGK´ya bildirilmesi hususu 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır.

İşçi olarak çalışan kişi iş kazası geçirdiğinde derhal kolluk kuvvetlerine haber vermek ve kazadan sonraki 3 iş günü içinde de SGK’ya bildirimde bulunmak gerekir.

Eğer kaza işyeri dışında olmuş ve işveren de sonradan haberdar olmuşsa, kazanın öğrenildiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK’ya bildirimde bulunulması gerekir.

Kara, hava veya deniz araçlarında çalışan işçiler, yurtdışında iken araç içerisinde kaza geçirmeleri halinde; araçların ülkeye döndüğü tarihi takip eden ilk iş gününden itibaren 3 iş günü içinde

Bağkurlunun ya da muhtarların iş kazası geçirmeleri halinde; bunların, bildirimde yapabilecek duruma geldikleri günden sonra kendilerinin 3 iş günü içinde bildirimde bulunmaları gerekir. Ancak bu süre hiçbir şekilde, kazadan itibaren 1 ayı  geçemez. Bu kişilerin bildirim yapacak duruma gelmeleri  demek, kaza sonrası hastaneden verilen  rapor süresinin sona ermesi demektir.

Bildirim yapmayanların yasa da belirtilen tutar ile cezai işlem uygulanır.

Tazminat Davaları

İş kazası geçiren işçi veya işçinin yakınları işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilirler. Maddi tazminat davasının konusu;

  • Tedavi giderleri,
  • İş göremezlik sebebiyle oluşan gelir kaybı ve
  • Ölümlü kazalarda destekten yoksun kalma tazminatı oluşturmaktadı

Manevi tazminat davasının konusunu ise,  haksız fiil sebebiyle ilgili kişilerde oluşan manevi yıpranmadır.

Maddi Tazminat Davası

İşçinin en temel hakkı beden, sağlık ve yaşam bütünlüğünün korunmasıdır.  İşveren tarafından işçinin çalıştığı sırada sağlığının ve güvenliğinin korunması için , gerekli tüm önlemler alınmalıdır. İşverenin koruma amaçlı önlemler almaması veya yasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi sebebiyle işçi herhangi bir zarara uğramışsa, işveren bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.  Zarar gören işçinin bu zararını gidermesi adına Türk Borçlar Kanunu gereğince dava açma hakkı bulunmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen haksız fiil neticesinde tazminat maddelerine göre iş kazası geçiren işçi ; cismani bir  zararın oluşması  halinde zararının giderilmesini talep edebilecektir. Yine  ölüm ve bedensel olarak  zarara uğrayan işçi bazı giderlerin karşılanmasını da  talep edebilecektir. Bir işçinin İş kazası geçirmesi   halinde;

İşçinin Ölümü Halinde Açılacak Tazminat Davaları

İş kazasının işçinin ölümü ile sonuçlanması halinde aşağıda belirtilen hususlar işçinin yasal mirasçıları tarafından süresi içerisinde açılacak bir dava yolu ile talep edilebilir.

  • Cenaze giderleri,
  • İş kazası sebebiyle yapılan tedavi giderleri,
  • İş kazası sebebiyle çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
  • Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları zararlar

Bedensel Zarar Halinde  Açılacak Davalar

İş kazası nedeniyle işçinin bedensel bir zarara uğraması halinde aşağıda belirtilen hususlar işçi tarafından açılacak bir dava ile talep olunabilir.

  • İş kazası sebebiyle işçinin yaptığı tedavi giderleri,
  • Kazanç kaybı,
  • Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
  • Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar

Talep edilebilecektir.  İş kazası sebebiyle SGK tarafından işçiye ödenen ücretler ise , işveren tarafından  ödenecek tazminattan mahsup edilecektir.

DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI

Destekten yoksun kalma tazminatı, iş kazası sonucunda ölen bir kişinin, hayattayken destek verdiği kişilerin ölüm sebebiyle destekten yararlanamamaları sonucunda uğradıkları zarardır.

Destekten yoksun kalma Tazminatının talep edilebilmesi için , iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda  bir ölüm meydana gelmeli ve ölen kişinin  yakınlarının bu şahsın desteğinden yoksun kalacak  kişilerden olmaları gerekmektedir. İşçinin  iş kazası neticesinde ölmesi halinde ; işçinin varsa eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler, işçinin desteğinden yoksun kalacaklar ve maddi açıdan kayba uğrayacaklardır. Açılacak olan davalarda geride kalan yakınların ölen kişinin hayatta iken kendilerine destek sağladığını ve ölüm nedeniyle destekten yoksun kaldıklarını ispatlamaları gerekmektedir.

Manevi Tazminat Davası

Manevi tazminat İş kazası sebebiyle yaralanan kişinin duymuş olduğu acı elem ve ızdırap sebebiyle ödenmesi gereken tazminattır.  Eğer  iş kazası işverenin kusurundan kaynaklanmamışsa, işverenden manevi tazminat talebinde de bulunulamayacaktır.

Manevi Tazminatın Şartları

İş kazası nedeniyle zarar gören veya ölenin yakınları için manevi tazminata hükmedilebilmesi için bazı şartların varlığı aranacaktır.

  • Fiil
  • Fiil neticesinde zararın meydana gelmesi
  • Zarar ile fiil arasında illiyet bağı
  • Fiilin hukuka aykırı olması
  • İşçinin cismani olarak bir zarara uğraması

İşçinin , iş kazası neticesinde ölmesi durumunda   mirasçılarının maddi ve manevi tazminat açma hakları mevcuttur. Ancak işçinin sadece cismani  olarak zarara uğraması halinde, yakınlarının bu zarar dolayısıyla yaşadıkları  acı elem ve ızdırap sebebiyle; yine manevi tazminat açma hakları söz konusu olacaktır.

İş Kazası Davasında Tazminattan Sorumluluk

İş Kazasından veya meslek hastalığından kaynaklı tazminat davalarında asıl işveren ve alt işveren müteselsilen sorumludur. Bu durumda  hak sahipleri tarafından sadece asıl işverene veya alt işverene dava açabilecekleri gibi her ikisine birlikte de  dava açabilirler.

İş Kazaları Tazminat Davalarında Görevli Mahkeme

İş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme  İş  Mahkemeleri’ dir.

İş Kazaları Tazminat Davalarında Yetkili Mahkeme

İş kazalarına bakmakla yetkili iş mahkemeleri 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunun 6. Maddesinde düzenlenmiştir.

(1) İş mahkemelerinde açılacak davalarda yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.

(2) Davalı birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.

(3) İş kazasından doğan tazminat davalarında, iş kazasının veya zararın meydana geldiği yer ile zarar gören işçinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.

(4) İş mahkemelerinin yetkilerine ilişkin olarak diğer kanunlarda yer alan hükümler saklıdır.

(5) Bu madde hükümlerine aykırı yetki sözleşmeleri geçersizdir.

 

İş Kazası Nedeniyle  Tazminat Davası Açma Süresi

İş kazası sebebiyle tazminat davası açma süresi,  Türk Borçlar Kanunu’nun 146. Maddesinde ki Genel zamanaşımı süresine tabidir. Bu sebeple tazminat davası açabilme süresi iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır . İş kazası neticesinde yaralanma (maluliyet) veya ölüm olması arasında genel zamanaşımı bakımından herhangi bir  süre farkı bulunmamaktadır.

Eğer iş  kazası nedeniyle bir ceza davası açılmışsa ve ceza davasının “dava zamanaşımı süresi” daha fazla ise, iş kazası nedeniyle tazminat davasında da ceza davası zamanaşımı süresi uygulanır.

İş kazası neticesinde maluliyet durumu mevcutsa ve maluliyet oranı  kesin olarak tespit edilememiş ise Maluliyetin “gelişen bir durum” nedeniyle artması halinde, zamanaşımı süresi maluliyetin kesin olarak tespit edildiği son rapor tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır.

 

 

 

İş Kazalarına İlişkin Tazminat Davalarında Faiz ve Faiz Başlangıç Tarihi

Uygulamada ve Yargıtay kararlarında iş kazaları nedeniyle açılacak  maddi ve manevi tazminat davalarında talep  halinde olay tarihinden itibaren faize hükmedilecektir.

 

İş Kazasının Tespiti Davası

İş kazasının gerçekleşmesi durumunda bu iş kazası , işçi veya işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmelidir. Yapılan bu bildirim üzerine  SGK müfettişleri  tarafından  inceleme yapılarak  meydana gelen olayın iş kazası olup olmadığının, olayın oluş şeklinin ve tarafların kusur durumlarını içerir bir inceleme raporu düzenlenir. Bu rapor sonucunda  olayın iş kazası olarak nitelendirilmesi durumunda ise  hak sahibi tarafından  iş mahkemelerinde  maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

Eğer iş kazası, SGK’ya  bildirilmesine rağmen meydana gelen olay  inceleme raporu sonucunda iş kazası olarak kabul edilmemişse; işçi tarafından  SGK ve işveren davalı olarak gösterilerek iş kazasının tespiti davası  açılmalıdır. İş kazasının tespiti davası, tazminat davasından bağımsız bir dava şeklinde görülür. İş kazasının tespiti davası açma süresi, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Eğer ortada açılmış  İş kazası tazminat davası varsa   iş kazasının tespiti davasının kesinleşmesi beklenmelidir.

İş kazasının tespiti davasının, işçi lehine sonuçlanması durumunda bu karar kesinleştikten sonra maluliyet halinde işçiye, ölüm halinde ise  ölenin hak sahibi yakınlarına SGK tarafından düzenli bir gelir bağlanır.

İş kazası ve meslek hastalığı halinde SGK tarafından sigortalıya sağlanan haklar;

  • Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesi,
    • %10 ve üzeri çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kaybında sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanması,
    • Kaza sonucu ölüm halinde, geride kalan hak sahiplerine gelir bağlanması,
    • Gelir bağlanan yetim kız çocuğuna evlenmesi halinde evlenme yardımının yapılması,
    • İş kazası sonucu ölen sigortalı için cenaze yardımının yapılması,

Bağlanan bu gelirlerin belirli bir kısmı ise , tazminat davasında talep edilen tazminat miktarından mahsup edilir. İş kazası nedeniyle SGK, zarara uğrayan işçinin veya desteğinden yoksun kalanların manevi zararlarını karşılayacak herhangi bir ödeme yapılmaz.

İş kazası SGK’ya  bildirilmeden doğrudan tazminat davası açılması durumunda , iş mahkemesi tarafından davacıya iş kazasını  SGK’ya  ihbar etmesi için süre verilmelidir. Olayın SGK tarafından  iş kazası olarak kabul edilmemesi halinde bu kez Sosyal Güvenlik Kurumunun ve hak alanını etkileyeceğinden işverenin taraf gösterildiği “iş kazasının tespiti davası” açması için davacıya süre verilmelidir. Bu iş kazası tespit  davasının sonucu tazminat davasını gören mahkeme tarafından  beklenecek ve verilecek kararın sonucuna göre yargılama yapılacaktır.

İş Kazası Neticesinde SGK Tarafından Açılacak Rücu Davaları

İş kazası sonucu  kusur oranlarının belirlenerek SGK tarafından   işçiye, işverene veya  üçüncü kişiye kusur atfedilmesi  söz konusu olacaktır. Bu kusur oranlarının belirlenmesiyle geçirmiş olduğu iş kazası nedeniyle işçiye,   gerekli yardımlar yapılacaktır. Bu yardım SGK  tarafından karşılanacak ve SGK belirlenecek  kusur  oranında ilgililere rücu edebilecektir.

İş kazası geçiren işçinin işveren tarafından sigortasının başlatılmamış olması veya  primlerinin yatırılmamış olması gibi durumlarda işçiye gerekli ödemrler  SGK tarafından  yapılacak fakat  SGK işverenin kusuru olması durumunda  işverene rücu edebilecektir.

 

İş Kazası Nedeniyle İşverenin Cezai Sorumluluğu

İş kazasına kusuru ile sebep olan işverenin, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin alması gereken tedbirleri almaması, iş kazasını süresinde bildirmemesi gibi durumlardan kaynaklı olarak cezai sorumluluğu da bulunmaktadır .Bu durum özellikle  işçinin yaralanması ve ölmesi ile sonuçlanan kazalarda rastlanılmaktadır. Bu durumda  işveren veya  kazaya sebep olan üçüncü kişiler ceza davası bağlamında mahkemelerde yargılanmakta ve  bu yargılamalar sonucunda ağır cezalar verilmektedir.